Na zes jaar bijen houden zou je denken dat je het meeste toch wel hebt gezien…
Afgelopen woensdag deden we de eerste inspectie van onze 31 volken om te kijken hoe ze het regenseizoen doorgekomen zijn en of ze hulp nodig hebben om het broedseizoen goed in te gaan.
De eerste kast die we openden was een Kenian Top Bar-kast, nummer 4. Een jong, hardwerkend volk met veel aanwas en heel veel nieuwe raten. Prachtig dachten we… Echter bij nader inzien zagen we dat de bijen de raten 55 procent netjes recht op het plankje hadden gezet, maar het resterende deel ging met een scherpe bocht naar links op het volgende en verder afbuigend naar het daaropvolgende plankje.
Dat betekent dus dat, als we een topbar willen optillen, we de hele boel kapot moeten trekken met alle drama’s van dien als er honing inzit. We besloten, hoe moeilijk ook, de enorme uitdaging aan te gaan om het proberen te corrigeren zodat ze daarna de juiste richting hebben voor de volgende raten.
Bij het lossnijden van het foute deel, dat we daarna recht wilden buigen, ontdekten we dat, als we het recht op de topbar wilden zetten, de raat veel te breed was en dus kapot moest. Bijen houden van orde en raken erg gestrest van rommel. De wijze waarop de raten gebroken werden, legde een groot deel van de mannelijke bijen baby’s, nog in de afgedekte cel, bloot. Die zouden dat niet overleven en misschien gaat rotten. Honing lekte overal, de raten werden op zeer lelijke wijze afgescheurd en we konden niets doen om het netter te doen. Wat een drama! Ik wil dan wegrennen, mijn ogen afdekken om niets van de aangerichte schade meer hoeven zien, maar dat kan natuurlijk niet. De bijen staken ons niet! Het is een zeer vriendelijk volk dat we, na het corrigeren van wel acht raten, achterlieten met een enorme ravage van stervende dronetjes, massa’s lekkende honing, raten die niet meer op raten leken… en een halve emmer vol met raten met de babybijtjes nog in de cellen, die uit zouden komen zonder te weten waar ze heen moesten. Ook brak een hele raat met allemaal ‘vrouwtjes’ bijen, die niet verloren mogen gaan, af. We konden die alleen maar tegen de openingskant laten leunen, maar dat is een groot risico want dat verstoort de hele harmonie en volgorde in de kast. Niets doen was geen optie maar hoe dit volk dit moet overleven, weten we niet. En of we uiteindelijk iets bereikt hebben, is ook maar een gok. Wat een slecht gevoel zeg, na wel veertig minuten bloed, zweet en tranen om het juiste te doen.
Alsof ik een marathon gelopen had, zo moe was ik toen we de deksel op de kast deden… op naar de volgende 4.
Kast nummer 8 leek een erg rustig volk, bij het openen schoten er een paar gekko’s en spinnen van onder de deksel weg, ook waren er duizenden miertjes heel druk iets aan het doen. We veegden de plankjes en de topbars schoon alvorens ze open te maken, zodat er geen vuil mee naar binnen ging.
Hier troffen we een vrij volle kast aan met heel erg veel donkere, al jaren gebruikte raten met overal een paar cellen met een klein beetje van iets; stuifmeel opslag, piepklein beetje honing, een beetje vloeistof, mogelijk nectar of misschien eitjes, maar over het algemeen alleen mannetjesbijen, drones, die hielpen schoonmaken maar verder vooral veel eten en slechts een handje vol werkbijen. Een volk dat eigenlijk geen nut meer heeft voor de imker die honing zoekt. Maar wat moesten we nu, de kast leeghalen en de bijen in een lege kast achterlaten zonder eten? We besloten de natuur haar gang te laten gaan en na het vervangen van een of twee heel slechte topbars en het verwijderen van een lelijke raat, hebben de boel maar dichtgemaakt en we verwachten dat het volk straks overgenomen zal worden door een perst of door een ander volk. We weten niet precies hoe dat zich gaat voltrekken maar zullen het observeren en dat vastleggen om te delen met andere bijenhouders.
Zucht… Geen voldoening
Op naar de volgende kast, KTB 18 in het bospaadje, een nieuw volkje in een kast die veel volkjes heeft zien komen en gaan in de afgelopen maanden. Bij opening brak onze laars (als alternatief op de spreekwoordelijke klomp ☺). Er lag op de bodem van het kleine volkje, een plas donkere, wat ingedikte, waterige massa. Maar het regenseizoen is allang voorbij en de kast is überhaupt hermetisch afgesloten voor regen. Ik rook bij het openen al schimmel… de bijtjes hadden maar vijf raten gemaakt en precies, alsof er een streep getrokken was, hadden zij slechts gebouwd tot waar het water begon.
Met bladeren van bomen hebben we het water voorzichtig van de bodem weggeveegd, het rook naar niets, proefde, door het muggengaas van mijn gezichtsbescherming, poederachtig maar het was geen honing… een raadsel. We bespraken alle mogelijke scenario’s maar zijn tot niets gekomen. En begrijpen nog altijd niet hoe dat water er kan zijn gekomen… Het aanvliegplankje is afgeschermd door een overstekend dak, dus condens van de bomen kan het ook niet zijn…
Wat een rariteiten allemaal!
Het vreemdste van alles was dat ik in tegenstelling tot vorige week, toen ik een TikTak-doosje vulde met bijensteken toen ik alle angels uit mijn handschoenen peuterde, ook bij deze kast niet werd gestoken…
Alles was vreemd deze dag!
Op naar de laatste twee… als het nog voor het donker zou lukken.
Kast nummer 21…, een prachtige kolonie. Er werd hard gewerkt aan mooie, regelmatige raten die netjes op hun topbars stonden, honing deels gekapt en dus voldoende water gereduceerd en nog ongekapte honing waar het watergehalte dus nog te hoog van was. Er werd lekker gewerkt hier.
Maar we zagen geen broedcellen, niet één!! Dat is buitengewoon uitzonderlijk (ja, een tautologie waard!). We denken dat de oude koningin is uitgevlogen om plaats te maken voor de nieuwe die dan enkele dagen nadat zij uitvliegt uit haar cel komt. Vervolgens maakt zij haar bruidsvlucht om bevrucht te worden waarna zij terugkeert naar haar volk en wij denken dat dat niet is gebeurd: ze heeft het niet gehaald of ze is elders geland. Normaal kunnen de bijen dan zelf een noodkoningin maken maar die hebben we niet ontdekt of aan het werk gezien… we zullen over twee weken kijken hoe het gaat en dan besluiten of we een koningincocon uit een andere kast introduceren aan dit volk. In Nederland is dit allemaal ‘no big deal’, maar hier in Afrika zijn bijen erg reactief en niet altijd op de manier zoals we hopen. Nog heel erg veel is onbekend door gebrek aan onderzoek of publicaties erover.
Pffft, nou zeg, weer geen voldoening over het gevoel de juiste actie te hebben ondernomen of de observatie dat alles kits is!

De laatste kast van de dag staat achter in de vrouwentuin, we moeten op onze knieën onder prikkeldraad door in onze pakken met bepakking, je ziet niet echt lekker met zo’n pak aan dus ik hang regelmatig met mijn hoed in de takken LOL met alle gevaar van dien, want een scheurtje in je pak kan levensbedreigend worden als de bijen een slechte dag hebben.
Volk in kast 22. Het stuitert er van de miertjes. Hier blijken de raten niet in het midden van de topbar maar aan de voorkant ervan te zijn vastgemaakt. Loshalen kan niet, er uithalen kan ook niet, de raat steekt te veel naar voren en beslaat bijna de volgende topbar, maar zit niet daaraan niet vast.
Ook hier moesten we even peinzen wat te doen… de topbars omdraaien is soms een oplossing maar dat paste ook niet… We konden hier niets nuttigs uitrichten en hebben, na lang overleg, moeten besluiten niets te doen.
Vijf kasten, vier prima volken, vijf vraagstukken die niet in de standaardliteratuur behandeld worden… althans, niet in de gangbare bijencursussen. Alles dus buiten het boekje, zeg maar.
Wij zijn niet zo zeer uit op honing maar vooral op het helpen overleven van een volk. Het was een lastige dag met alleen maar zachtaardige bijen. Het moet de invloed van de afnemende maan geweest zijn.
De stand van de maan nemen we ook mee in onze bevindingen want je kan niet genoeg weten, zo blijkt maar weer na deze inspectieronde.
The morning after
In de emmer zijn inderdaad de dronetjes van kast 14 ‘uit hun cel’ aan het komen, we hopen maar dat ze de weg naar de opening van de kast weten te vinden. De bijen lijken onverstoord hun werk weer te hebben opgepakt. Onvoorstelbaar wat een weerbaarheid terwijl ik nog misselijk ben van ons grove ingrijpen.
The week after
Om kast 21 eventueel van een koningin te voorzien – als bij de vervolginspectie blijken dat ze inderdaad geen broed zouden hebben – hadden we een overtollige koningin weggehaald bij kast 16. Maar hoe konden we haar aan het volk introduceren? Daarvoor bedachten we het volgende… zie foto’s. We zouden haar cocon aan de zijkant van een raat haken en dan maar het beste hopen.





We kunnen verheugd melden dat kast 21 wel een koningin heeft en dat we prachtige raten met broed vonden.
Een totaal andere ervaring was het gisteravond. Alles verliep perfect, alle kasten leveren prachtig werk en barsten van de nieuwe raten en gezondheid. Het was dagenlang stoffig en we hebben de zon al vijf dagen niet gezien. Volgens het boekje mag je dan geen kasten openmaken, het was koud bovendien, ook een contra-indicatie. Maar… de bijen waren niet agressief, werkten prima mee en waren defensief waar ze terecht hun honing wilden beschermen. We hadden een geweldige avond ondanks dat we lang overlegden of we wel of niet de inspecties zouden durven doen wegens het ‘slechte bijenklimaat’. Creatief zijn en de regels overtreden lijkt soms nodig om nieuwe ontdekkingen te doen die blijkbaar niet volgens het boekje gaan. Dat geldt voor veel zaken, soms moet je gewoon tegen de stroom ingaan om te ontdekken dat dat soms beter/gezonder voor je is.
Jeeeeeee wat een super interessant college🫣voor een kerken wat een werk voor jullie geweldige ben onder de indruk